Hệ thống xử lý nước thải ở một khu công nghiệp (ảnh minh hoạ)
Về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng
Luật BVMT cơ bản kế thừa các quy định của Luật hiện hành, đồng thời bỏ quy định về chính sách, biện pháp về nguồn lực để BVMT tại phạm vi điều chỉnh; và bổ sung cụm từ “cộng đồng dân cư” vào phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng nhằm phát huy hơn nữa vị trí, vai trò quan trọng của cộng đồng dân cư đối với công tác BVMT.
Theo đó, về phạm vi điều chỉnh, Luật quy định về hoạt động BVMT; quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân trong hoạt động BVMT (Điều 1). Về đối tượng áp dụng, Luật áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân trên lãnh thổ nước CHXHCN Việt Nam, bao gồm đất liền, hải đảo, vùng biển, lòng đất và vùng trời (Điều 2).
Về giải thích từ ngữ
Luật BVMT chỉnh sửa 11 từ ngữ (môi trường; hoạt động BVMT; quy hoạch BVMT; đánh giá môi trường chiến lược; đánh giá tác động môi trường; quy chuẩn kỹ thuật môi trường; ô nhiễm môi trường; quan trắc môi trường; khí nhà kính; ứng phó biến đổi khí hậu; tín chỉ các-bon); bổ sung 17 từ ngữ (đánh giá sơ bộ môi trường chiến lược; giấy phép môi trường; đăng ký môi trường; chất ô nhiễm khó phân huỷ; chất ô nhiễm hữu cơ khó phân huỷ; chất thải rắn; đồng xử lý chất thải; hạ thầng kỹ thuật BVMT; vận hành thử nghiệm chương trình xử lý chất thải; cộng đồng dân cư; hiệu ứng nhà kính; giảm nhẹ phát thải khí nhà kính; hạn ngạch phát thải khí nhà kính; tầng ô-dôn; kỹ thuật hiện có tốt nhất; khu sản xuất, kinh doanh dịch vụ tập trung; chủ dự án đầu tư); bỏ 7 từ ngữ (phát triển bền vững; sức khoẻ môi trường; công nghiệp môi trường; quản lý chất thải; hồ sơ môi trường; an ninh môi trường; thông tin môi trường).
Theo đó, Điều 3 Luật BVMT giải thích 38 từ ngữ sau: môi trường; hoạt động BVMT; thành phần môi trường; quy hoạch BVMT quốc gia; đánh giá môi trường chiến lược; đánh giá sơ bộ tác động môi trường; giấy phép môi trường; đăng ký môi trường; quy chuẩn kỹ thuật môi trường; quy chuẩn kỹ thuật môi trường; tiêu chuẩn môi trường; ô nhiễm môi trường; suy thoái môi trường; sự cố môi trường; chất ô nhiễm; chất ô nhiễm khó phân huỷ; chất ô nhiễm hữu cơ khó phân huỷ; chất thải; CTR; CTNH; đồng xử lý chất thải; kiểm soát ô nhiễm; khả năng chịu tải của môi trường; hạ tầng kỹ thuật BVMT; quan trắc môi trường; vận hành thử nghiệm công trình xử lý chất thải; phế liệu; cộng đồng dân cư; khí nhà kính; hiệu ứng nhà kính; giảm nhẹ phát thải khí nhà kính; ứng phó với BĐKH; hạn ngạch phát thải khí nhà kính; tầng ô-dôn; tín chỉ các-bon; kỹ thuật hiện có tốt nhất; khu sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tập trung; chủ dự án đầu tư.
Nguyên tắc bảo vệ môi trường; chính sách của Nhà nước về bảo vệ môi trường
Luật BVMT năm 2020 kế thừa các quy định của Luật BVMT năm 2014 và chỉnh lý, bổ sung một số quy định về nguyên tắc BVMT; chính sách của Nhà nước về BVMT, theo đó:
- Về nguyên tắc BVMT, Điều 4 Luật BVMT năm 2020 quy định cụ thể: (1) BVMT là quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của mọi cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân; (2) BVMT là điều kiện, nền tảng, yếu tố trung tâm, tiên quyết cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Hoạt động BVMT phải gắn kết với phát triển kinh tế, quản lý tài nguyên và được xem xét, đánh giá trong quá trình thực hiện các hoạt động phát triển; (3) BVMT gắn kết hài hoà với an sinh xã hội, quyền trẻ em, bình đẳng giới, bảo đảm quyền mọi người được sống trong môi trường trong lành; (4) Hoạt động BVMT phải được tiến hành thường xuyên, công khai, minh bạch; ưu tiên dự báo, phòng ngừa ô nhiễm, sự cố, suy thoái môi trường, quản lý rủi ro về môi trường, giảm thiểu phát sinh chất thải, tăng cường tái sử dụng, tái chế chất thải để khai thác giá trị tài nguyên của chất thải; (5) BVMT phải phù hợp với quy luật, đặc điểm tự nhiên, văn hoá, lịch sử, cơ chế thị trường, trình độ phát triển kinh tế - xã hội; thúc đẩy phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; (6) Cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân được hưởng lợi từ môi trường có nghĩa vụ đóng góp tài chính cho hoạt động BVMT; gây ô nhiễm, sự cố và suy thoái môi trường phải chi trả, bồi thường thiệt hại, khắc phục, xử lý và chịu trách nhiệm khác theo quy định của pháp luật; (7) Hoạt động BVMT bảo đảm không gây phương hại chủ quyền, an ninh và lợi ích quốc gia, gắn liền với BVMT khu vực và toàn cầu.
- Về chính sách của Nhà nước về BVMT, Điều 5 Luật BVMT quy định cụ thể: (1) Tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân tham gia thực hiện, kiểm tra, giám sát hoạt động BVMT; (2) Tuyên truyền, giáo dục kết hợp với biện pháp hành chính, kinh tế và biện pháp khác để tăng cường việc tuân thủ pháp luật về BVMT, xây dựng văn hoá BVMT; (3) Chú trọng bảo tồn đa dạng sinh học, BVMT di sản thiên nhiên; khai thác, sử dụng hợp lý và tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên; phát triển năng lượng sạch và năng lượng tái tạo; phát triển hạ tầng kỹ thuật BVMT; (4) Ưu tiên xử lý ô nhiễm môi trường, phục hồi hệ sinh thái tự nhiên bị suy thoái, chú trọng BVMT khu dân cư; (5) Đa dạng hoá các nguồn vốn đầu tư cho BVMT; bố trí khoản chi riêng cho BVMT trong ngân sách Nhà nước với tỷ lệ tăng dần theo khả năng của ngân sách Nhà nước và yêu cầu, nhiệm vụ BVMT; ưu tiên nguồn kinh phí cho các nhiệm vụ trọng điểm về BVMT; (6) Bảo đảm quyền lợi của tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân đóng góp cho hoạt động BVMT; ưu đãi, hỗ trợ hoạt động BVMT; thúc đẩy sản phẩm, dịch vụ thân thiện môi trường; (7) Tăng cường nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ xử lý ô nhiễm, tái chế, xử lý chất thải; ưu tiên chuyển giao và áp dụng công nghệ tiên tiến, công nghệ cao, công nghệ thân thiện môi trường, kỹ thuật hiện có tốt nhất; tăng cường đào tạo nguồn nhân lực về BVMT; (8) Tôn vinh, khen thưởng cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình và cá nhân có đóng góp tích cực trong hoạt động BVMT theo quy định của pháp luật; (9) Mở rộng, tăng cường hội nhập, hợp tác quốc tế và thực hiện cam kết quốc tế về BVMT; (10) Thực hiện sàng lọc dự án đầu tư theo tiêu chí về môi trường; áp dụng công cụ quản lý môi trường phù hợp theo từng giai đoạn của chiến lược, quy hoạch, chương trình và dự án đầu tư; (11) Lồng ghép, thúc đẩy các mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh trong xây dựng và thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, đề án, dự án phát triển kinh tế - xã hội.
Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động bảo vệ môi trường
Điều 6 Luật BVMT năm 2020 kế thừa các quy định của Luật BVMT năm 2014, đồng thời chỉnh lý, bổ sung một số quy định về hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động BVMT. Theo đó, Luật quy định cụ thể 14 hành vi bị nghiêm cấm, bao gồm: (1) Vận chuyển, chôn, lấp, đồ, thải, đốt CTR, CTNH không đúng quy trình kỹ thuật, quy định của pháp luật về BVMT; (2) Xả nước thải, xả khí thải chưa được xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường ra môi trường; (3) Phát tán, thải ra môi trường chất độc hại, vi rút độc hại có khả năng lây nhiễm cho con người, động vật, vi sinh vật chưa được kiểm định, xác súc vật chết do dịch bệnh và tác nhân độc hại khác đối với sức khoẻ con người, sinh vật và tự nhiên; (4) Gây tiếng ồn, độ rung vượt mức cho phép theo quy chuẩn kỹ thuật môi trường; xả thải khói, bụi, khí có mùi độc hại vào không khí; (5) Thực hiện dự án đầu tư hoặc xả thải khi chưa đủ điều kiện theo quy định của pháp luật về BVMT; (6) Nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, quá cảnh chất thải từ nước ngoài dưới mọi hình thức; (7) Nhập khẩu trái phép phương tiện, máy móc, thiết bị đã qua sử dụng để phá dỡ, tái chế; (8) Không thực hiện công trình, biện pháp, hoạt động phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường theo quy định của pháp luật về BVMT và quy định khác của pháp luật có liên quan.
(9) Che giấu hành vi gây ô nhiễm môi trường, cản trở, làm sai lệch thông tin, gian đối trong hoạt động BVMT dẫn đến hậu quả xấu đối với môi trường; (10) Sản xuất, kinh doanh sản phẩm gây nguy hại cho sức khoẻ con người, sinh vật và tự nhiên; sản xuất, sử dụng nguyên liệu, vật liệu xây dựng chứa yếu tố độc hại vượt mức cho phép theo quy chuẩn kỹ thuật môi trường; (11) Sản xuất, nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất và tiêu thụ chất làm suy giảm tầng ô-dôn theo quy định của điều ước quốc tế về các chất làm suy giảm tầng ô-dôn mà nước CHXHCN Việt Nam là thành viên; (12) Phá hoại, xâm chiếm trái phép di sản thiên nhiên; (13) Phá hoại, xâm chiếm công trình, thiết bị, phương tiện phục vụ hoạt động BVMT; (14) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm trái quy định của pháp luật về BVMT.
An Khang
(Lược trích)
